ناهماهنگی «سینمای کودک» ایران با تحولات جهانی

امروزه رسانه ها با کارکردهایی چون سرگرمی، آموزشی، انتقال میراث فرهنگی، آگاهی بخشی و… نقش مهمی در زندگی کودکان دارند. مدیوم یک جایی ریش سفید است، در جای دیگر معلم و در جای دیگر همبازی. پس می توان گفت که بچه های امروزی توسط رسانه ها تربیت می شوند.

در این میان هر رسانه ای با توجه به ویژگی های خاص و منحصر به فرد خود به نیازها و ویژگی های کودکان پاسخ می دهد و کارکردهای خاص خود را دارد و در این مقاله از «سینمای کودک» صحبت می کنیم.

وقتی از سینمای کودک صحبت می شود، سه موضوع اصلی مطرح می شود: 1- کودک، 2- سینمای کودک یا سینمای کودک، 3- سینما.

دوران کودکی آغاز زندگی انسان است و انسان از بدو تولد وارد عرصه یادگیری و آموزش می شود. این یادگیری و آموزش در هر مرحله از زندگی انسان، رنگ، بو و حال و هوای خاص خود را دارد. اما در دوران کودکی به دلیل عدم رشد رشد بیولوژیکی و شناختی، ابزارها، روش ها و رویکردهای خاص خود را می طلبد و عدم توجه به این امر نه تنها منجر به تربیت انسان متعادل نمی شود، بلکه می تواند تربیت شود. بزرگسالی که قوانین فردا را برای کودک امروز زیر پا می گذارد.

این ویژگی ها و نیازهای منحصر به فرد دوران کودکی، آموزش و پرورش کودکان را از طریق محصولات فرهنگی و رسانه ای به یک شغل تخصصی تمام عیار تبدیل کرده است و باید به عنوان کلید تولیدات رسانه ای و سینمای کودک مورد توجه قرار گیرد.

از این منظر، در سینمای کودک، برای خلق یک اثر حرفه ای جذاب، باید به دوران کودکی از منظر روان شناختی -از جنبه های زیستی، جسمانی، روانی و روانی- و همچنین از منظر جامعه شناختی نگریست. . که حرفی برای گفتن دارد به این ترتیب فرقی نمی کند که مخاطب فیلم بزرگسال باشد که باید به موضوع کودک توجه کند یا خیر، مخاطب کودکی است که باید یک اثر سینمایی ویژه برای او تولید شود. در هر دو مورد باید توجه داشت که موضوع کودک موضوعی تخصصی، چند لایه و حساس است که باید ضمن داشتن شناخت کامل از روانشناسی و روانشناسی آن، اثر سینمایی جذابی را با دیدی ترکیبی و چند بعدی خلق کند. مسائل جامعه شناختی

بنابراین عدم آگاهی عوامل تولید از دوران کودکی حلقه مفقوده دوران کودکی به نام سینمای حرفه ای کودک در ایران است و لازم است تمامی عوامل تولید فیلم کودک به دانش تخصصی روانشناسی و جامعه شناسی کودک مسلح شوند. دوران کودکی، ویژگی ها و نیازهای آن، شناخت حرفه ای آن برای ساخت یک فیلم حرفه ای برای کودکان است. بی شک بی توجهی به این امر در تولید آثار سینمایی نمی تواند بیش از تولید آثار مخربی باشد که بر روان کودک تأثیر منفی می گذارد.

از این منظر سینمای کودک در ایران انواع مختلفی دارد. از سینماگرانی که بدون هیچ ارتباط و دانشی درباره کودکان فیلم می سازند تا فیلمسازانی که بر اساس دیدگاه های مدرن و مبتنی بر آگاهی علمی، نقش رهبری را بر عهده گرفته اند. تولید این طیف از سینماگران در سینمای کودک نیز به چشم می خورد که چیزی جز کم لطفی نسبت به سینمای کودک در کشور نیست.

بعد موضوع سینماست. سینمای کودک اگرچه در دنیا سابقه طولانی دارد، اما در ایران هنوز عرصه نوپایی است و در ابتدای راه است. سینمای کودک قبل از انقلاب وجود نداشت و بعد از انقلاب با وجود برخی از تولیدات پرمخاطب مثل مدرسه موش ها، کلاه قرمزی که در کنار تولیدات تلویزیونی هم بودند، نتوانستند به خوبی مخاطب را جذب کنند و مخاطب خوبی داشته باشند. بنابراین از این منظر سینمای کودک در ایران چه برای مخاطب کودک و چه درباره کودک (برای مخاطب بزرگسال) چندان موفق نبوده است. آنچه در اینجا قابل تامل است عدم توجه به تخصصی سینمای کودک با توجه به مخاطب و موضوع کودک است. یعنی توجه به محتوا و فرم در تولیدات فیلم کودک. مانند انتخاب تم، راوی، پرداخت، صحنه‌سازی، موسیقی و البته ژانر و… با محتوای تخصصی برای کودکان.

در حالی که سینمای کودک در دنیا در ژانرهای اصلی مانند رئالیسم، فانتزی، ماجرایی، جنگی، موزیکال، کمدی و اقتباس های ادبی ارائه می شود، آنچه در سینمای حرفه ای کودک ایران بعد از انقلاب شاهد آن هستیم، تجربه یک ژانر سرگرم کننده است. و این یک موزیکال (مدرسه موش ها) است که البته هیچ داستانی چه زنده و چه عروسکی نداشت که برای مخاطبان جذاب بود. به جز این ژانر که در اولین تولیدات فیلم کودک دیدیم، یا ژانرهای دیگر وارد نشد و یا پرداخت در آن ژانر به خوبی انجام نشد و به مذاق مخاطب خوش نیامد.

نکته دیگری که در سینمای کودک ایران باید به آن توجه کرد این است که تولیدات کودک از دید بزرگسال ساخته می شود نه از دید کودک. بنابراین در این نوع نگاه، مصرف‌کننده کودک صرفاً محتوای رسانه‌ای همراه با نکته و توصیه است، در حالی که نگاه جهانی به سینمای کودک تغییر کرده است، به‌طوری که امروزه از تکنیک‌های مختلفی هم در شکل و هم در محتوا استفاده می‌شود تا مثلاً با ترکیب کارکرد سرگرمی و آموزشی برای آموزش به کودکان آثاری با تکنیک سرگرمی و آموزشی خلق می شود و کودک در حین تفریح ​​و شادی یاد می گیرد.

تکنیک هایی مانند سرگرمی و یادگیری برای انتقال مفاهیم فرهنگی و اجتماعی به کودکان بسیار کاربردی و جذاب است و در سینمای حرفه ای کودک استفاده می شود در حالی که در سینمای کودک ایران از این تکنیک ها غفلت شده است.

به جز موارد فوق، ذائقه مخاطب به دلیل تماشای فیلم های غیر ایرانی تغییر کرده است که سطح ذائقه مخاطب را بالا برده و سینمای کودک ایران نتوانسته خود را با تحولات جهانی وفق دهد و در این سطح سلیقه ای به آن نزدیک شود. و مخاطبان خود را از دست داده است. دلیل اصلی این امر عدم توجه به تنوع در ژانر، تکنیک، قالب و محتوا است.

در پایان سینمای کودک یکی از ابزارهای مهم آموزش در انتقال مفاهیم دینی و فرهنگی، فرآیند اجتماعی شدن کودکان در هر جامعه ای محسوب می شود و متاسفانه کودکان در ایران سینمای کودک را برخلاف برگزاری جشنواره ها، تولیدات سینمایی می نامند. و… هنوز نتوانسته جایگاه خود را در اولویت های رسانه ای کشور برای تربیت آینده سازان ایران اسلامی بیابد و نیاز به تغییر نگاه اساسی در توجه دروازه بانان به سینمای تخصصی کودک کشور است و هر گونه غفلت در این امر. این امر می تواند منجر به سپردن آموزش نسل آینده کشور به رسانه ها و گفتمان های رقیب شود.