نگاهی به اولین فیلم بلند کارگردانان نسل اول سینمای ایران به بهانه پایان سریال «خیانت» از اینجا شروع می کنیم.

به گزارش پی ام آپ، تعداد کارگردانان مهم سینمای ایران بسیار بیشتر است و طبیعتا باید طوماری طولانی تهیه می کردیم. این اسامی توسط سردبیران پی ام آپ انتخاب و به ترتیب حروف الفبا در کنار هم قرار گرفته اند.

باراژ بهرام بیضایی | 1351

بهرام بیضایی پس از ساخت فیلم کوتاه «عمو سیبیلو» تصمیم گرفت اولین فیلم خود را بسازد. او برای ساخت این فیلم با مشکلات مالی زیادی روبرو بود اما پس از تولید در اولین جشنواره فیلم تهران و جشنواره فیلم سپاس بسیار مورد توجه قرار گرفت و جایزه بهترین فیلم، فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد (پرویز فنی زاده) را از آن خود کرد. . با این حال تنها یک هفته روی پرده بود و توانست 400000 تومان بفروشد. مبلغی نبود که انتظارات سینمادوستان را برآورده کند و به همین دلیل از اکران حذف شد. با این حال می توان گفت «رگبر» پرمخاطب ترین فیلم دهه 50 است، نکته قابل توجه این است که احمدرضا احمدی مشاور این فیلم بوده و واروژ کریم مسیحی نیز منشی صحنه بوده است. برخی از منتقدان و سینماگران معتقدند «رگبار» همچنان مهم ترین فیلم این کارگردان است. بعد از این فیلم «سفر» و سپس «غریبه در مه» را ساخت.

صلح ناصر تقوایی در حضور دیگران. 1349

اولین فیلم ناصر تقوایی اقتباسی از داستانی از مجموعه «هورهای بی نام» اثر غلامحسین ساعدی بود. فیلم آینه زمانه خود است. داستان زندگی یک سرهنگ بازنشسته را روایت می کند که پس از مرگ همسرش دوباره ازدواج کرد. او پس از چند سال زندگی در شهرستان به تهران باز می گردد تا در کنار دو دخترش باشد. کم کم متوجه می شود که مسیر زندگی دخترانش کج شده است. سرهنگ با دیدن ارواح دیوانه می شود. بازی اکبر مشکین در نقش سرهنگ و محمدعلی سپانلو در نقش سپانلو از نقاط قوت فیلم هستند اما بازی ثریا قاسمی بیش از هر چیز برجسته است. او در اولین تجربه سینمایی خود توانست با نگاه معصومانه و رفتار مرموز خود شخصیت منیژه را ماندگار کند. این فیلم متهم به نمایش سیاهی بود و تا سال 1952 توقیف شد. اکران عمومی با اعتراض پرستاران روبرو شد، بنابراین به زودی برای همیشه توقیف خواهد شد. این فیلم برنده شیر نقره ای جشنواره فیلم ونیز شده است. تقوایی پس از این فیلم «صادق کارده» را کارگردانی کرد.

علی حاتمی حسن کچل 1348

علی حاتمی پس از چندین سال فعالیت در تئاتر، نویسندگی و اجرای نمایشنامه های موفق، در دهه 40 به استخدام تلویزیون ملی درآمد و در بخش فیلمنامه سازمان مشغول به کار شد. در همان دوران بود که به فکر ساخت اولین فیلمش افتاد. او فیلمنامه «حسن کچل» را با استفاده از مجموعه ای از ضرب المثل ها، داستان ها و افسانه های فولکلور از جمله «حسن کچل» و «چل غیس» نوشت و جلوی دوربین برد. این فیلم نوروزی 1349 در 15 سالن اکران شد. عنوان اولین فیلم موزیکال ایرانی را گرفت اما در آن زمان چندان موفق نبود. هر چند حاتمی خودش خیلی به آن علاقه داشت و بعدها این تجربه را در «بابا شمال» ادامه داد. حاتمی فیلم «طوقی» را بعد از «حسن کچل» ساخت که بسیار موفق بود.

شریان علیرضا داوودنژاد | 1354

علیرضا داوودنژاد در نوزده سالگی با نوشتن فیلمنامه فیلم «عطش» وارد سینما شد. این فیلم توسط ایرج قادری ساخته شد و سرآغاز فعالیت شش ساله داودنژاد در عرصه فیلمنامه نویسی بود. در سال 1354 ابتدا فیلم «شهرگ» را با بازی ایرج قادری کارگردانی کرد و بلافاصله «نازنین» را ساخت. نکته قابل توجه این است که فیلم‌های او شباهتی به فیلم‌نامه‌هایی که برای دیگران می‌نوشت نداشت و مسیری کاملا متفاوت را در سینما طی کرد. او در فیلم «شهرگ» به جای ایجاد کلیشه و تمرکز بر داستان های عامه پسند و سطحی، شخصیت های قابل توجهی خلق کرد و به درونی ترین افکار آنها پرداخت. داودنژاد قبل از انقلاب سه فیلم ساخته و در طول عمر کاری خود در مجموع 20 فیلم به ثبت رسانده است.

سهراب سومین شهید یک اتفاق ساده 1352

سهراب شهید، سوم، در آموزشگاه‌ها و کارگاه‌های فیلم در اتریش و فرانسه به‌طور آکادمیک فیلم آموخت. پس از پایان تحصیلات، در اواخر دهه 40 که مصادف با آغاز موج نو سینمای ایران بود، به کشور بازگشت. شهید طحال قبل از ساخت اولین فیلمش چند فیلم کوتاه و مستند جلوی دوربین برد تا اینکه در سال 1352 در سن 29 سالگی اولین فیلمش را به نام «یک اتفاق ساده» ساخت. فیلم او انقلابی را در سینمای ایران آن سال ها رقم زد. فیلمی واقع گرایانه که تحسین اکثر روشنفکران و سینماگران را برانگیخت. این فیلم موفق شد جایزه ویژه منتقدان جشنواره بین المللی فیلم تهران را از آن خود کند و بعدها با حضور در جشنواره برلین توانست جوایزی را دریافت کند. اتفاقی ساده در آن سال ها توانست در جشنواره های بین المللی جایزه بگیرد در حالی که سینمای ایران هنوز در جشنواره های بین المللی جایگاهی کسب نکرده بود.

بهمن فرمان آرا خانه قمرخانم 1351

بهمن فرمان آرا پس از پایان تحصیلات به ایران بازگشت و سال ها به عنوان روزنامه نگار و منتقد فعالیت کرد و دو فیلم کوتاه ساخت. اولین فیلم بلند فرمان آرا «خانه قمرخانم» بود که در سال 1351 بر اساس فیلمنامه ای از محمد آذری و محمدتقی اسماعیلی ساخته شد. فیلمی که عنوان و حال و هوای خود را برگرفته از یک سریال معروف از سال 47 تا 50 بود.فیلم فرمان آرا اثری طنز بود و به نقد اوضاع اجتماعی و تقسیم طبقاتی آن زمان می پرداخت. این در حالی است که اکثر منتقدان بر این باورند که این فیلم ربطی به سینمای فرمان آرا ندارد و او تنها پس از این فیلم وارد مسیر اصلی سینما شد و به سراغ «شاهزاده احتجاب» هوشنگ گلشیری رفت و اقتباسی بر اساس این داستان ساخت. .

گزارش عباس کیارستمی ۱۳۵۶

کیارستمی قبل از قدم گذاشتن در ساخت فیلم، تجربیات زیادی را در زمینه های نقاشی، طراحی، عکاسی و… پشت سر گذاشت. پس از ساخت چندین فیلم کوتاه و نیمه فیلم از جمله «نان و کوچه»، «زنگ فنان»، «تجربه»، «مسافر» و… در حالی که پیش از این جوایز متعددی را برای ساخت این آثار کسب کرده بود، تصمیم به ساخت این فیلم گرفت. فیلم بلند فیلم “گزارش” را تهیه کننده فیلم گرفت بهمن فرمان آرا و کروش افشارپناه و شهره آغداشلو بازیگران اصلی این فیلم بودند. کیارستمی در «گزارش» تصویری از زندگی طبقه متوسط ​​و جامعه مدرن ارائه می دهد. فیلمی که در آخرین ماه های قبل از سقوط سلطنت و آتش زدن سینماها اکران شد و تصویری انتقادی از بحران اجتماعی و اخلاقی جامعه ایران در آن دوران را به نمایش گذاشت. البته برخی معتقدند «مسافر» اولین ساخته بلند کیارستمی است و برخی دیگر آن را نیمه فیلم می دانند.

مسعود کیمیایی غریبه می آید 1347

مسعود کیمیایی پس از دستیار ساموئل خاچیکیان کارگردان در دو فیلم ضربت و وداع با تهران، در سال ۱۳۴۷ «بیگانه بیا» را به عنوان اولین فیلم خود با بازی بهروز والثوقی و فرمارز خروکان ساخت. بهروز ووشوقی در آن سال ها در چند فیلم بازی کرده بود و بازیگر قابل قبولی بود اما هنوز به عنوان یک ستاره سینما شناخته نشده بود. مهم این است که فرامرز خروکن برای این فیلم دستیار شیمیدان شد و اسفندیار منفردزاده نیز موسیقی فیلم را با ارکستر سمفونیک دانشگاه تهران ساخت. «بیغانه بیا» در آن سال 200 هزار تومب فروخت. در حالی که فیلم های فارسی معمولی آن دوران، به خصوص فیلم هایی که فردین در آن بازی می کرد، فروش میلیونی داشت. کیمیایی یک سال بعد از «بیگانه بیا» قیصر را ساخت و با این فیلم بیشتر شناخته شد.

الماس داریوش مهرجویی 33| 1346

داریوش مهرجویی پس از تحصیل در آمریکا برای ساخت اولین فیلم خود به ایران آمد. او ایده های زیادی داشت که توسط تهیه کنندگان رد شد. آنها معتقد بودند که استیج های مهرجو درآمدی ندارد. به همین دلیل مهرجویی تصمیم گرفت یک فیلم تجاری بسازد. خودش می گفت وقتی فیلمنامه «الماس 33» به دستش رسید، آن را تغییر داد و سعی کرد با دیدی طنز و شخصیت های فانتزی آن را خلق کند. داستان فیلم در مورد قتل استادی است که فرمول ساخت الماس از نفت را کشف می کند. با مرگ او، دختر برادرش به عنوان جاسوس پلیس بین‌الملل برای یافتن فرمول به ایران باز می‌شود. این فیلم با بودجه زیادی ساخته شد اما در نهایت در آن زمان چندان موفق نبود. دو سال بعد از «الماس 33» مهرجویی «گاو» را ساخت و با استقبال خوبی مواجه شد. «آقای هالو»، «پستچی» و «دیره مینا» که بعد از «گاو» ساخته شدند، از جمله آثار مهم زمان خود هستند.

امیر نادری خداحافظ دوست 1350