تاثیر اصغر فرهادی بر فیلمسازان داخلی و جشنواره های بین المللی به بهانه تجلیل از این کارگردان توسط رئیس آکادمی فیلم اسپانیا | آقای فرهادی به احترام ایشان وارد شوید
رئیس آکادمی فیلم اسپانیا دیروز در نشست مدیران فیلمبرداری اعضای آکادمی از اصغر فرهادی تجلیل کرد و او را کارگردانی کاملا متفاوت، متفکر، مبتکر و در عین حال کلاسیک دانست. اهمیت اصغر فرهادی در سینمای جهان از آنجا آغاز شد که این کارگردان با فیلم های خود نوع جدیدی از سینمای ایران را به تمام دنیا معرفی کرد. پیش از فرهادی، بیشتر فیلم‌های ایرانی که در جشنواره‌های بین‌المللی حضور داشتند، ویژگی‌هایی داشتند که به آن «سینمای جشنواره‌ای» می‌گفتند، اما فرهادی با فیلم‌هایش نگاه هم به سینمای ایران و هم سبک زندگی مردم ایران را تغییر داد. به بهانه این اظهار نظر نگاهی می اندازیم به تاثیری که فرهادی بر سینماگران ملی و جشنواره های خارجی داشته است.
به گزارش پی ام آپ، پیش از اصغر فرهادی، سینمای ایران عمدتاً با آثار عباس کیارستمی و مجید مجیدی در جشنواره های بین المللی شناخته می شد. کارگردانان فیلم‌های او با وجود داشتن مفاهیم عمیق انسانی، تصویری از سبک زندگی طبقه متوسط شهری و روابط بین خانواده‌ها ارائه نکردند. خلاقیت های اصغر فرهادی اما دیدگاه ها را تغییر داد. هم جشنواره ها و هم فیلمسازانی را که می خواستند موفقیت خود را تکرار کنند، تحت تاثیر قرار داد.
داستان بگو | فیلم های فرهادی همه قصه گو هستند. یعنی از روش کلاسیک پیروی می کنند. مخاطب از ابتدا می داند که قرار است یک فیلم داستانی ببیند و سپس مفاهیم پنهان فیلم را تحلیل می کند. این روش درست برعکس فیلم های به اصطلاح ضد تاریخ است. عباس کیارستمی پس از اولین فیلمش «گزارش»، سبک مستندسازی را برای داستان‌هایش انتخاب کرد و پایه‌گذار نوعی از سینما شد که در داخل و خارج و در میان کارگردانان صاحب نام و جشنواره‌های معتبر طرفدارانی پیدا کرد. فیلم های اصغر فرهادی مخالف این جریان بود. «درباره الی…» که در برلین درخشید، سر به سر کرد و با «جدایی نادر از سیمین» مشخص شد که می توان ذائقه جشنواره ها را تغییر داد. پس از آن فیلم های روایی سینمای ایران با شور و نشاط بیشتری در جشنواره های خارجی شرکت می کنند و دیگر تحت تاثیر سینمای کیارستمی نیستند.
تغییر دیدگاه جامعه ایران | عباس کیارستمی دغدغه هایی داشت که باید در دنیای خودش می گفت. گاه در جاده ها و کوچه ها و گاه در خانه های کاهگلی. نگاه کیارستمی انسانی بود اما فیلم های متاثر از این سینما گاهی به چاله اغراق می افتادند. در نتیجه مخاطب خارجی تصویر واقعی از ایران نداشت. حتی کار به جایی رسیده بود که اگر تصویر فیلم سیاه و پر از فقر نبود، جایی در جشنواره ها نداشت. برخی از فیلمسازان داخلی متوجه خواسته های جشنواره ها شده بودند و آنچه را که می خواستند انجام دادند. سینمای اصغر فرهادی با این نگاه مخالف است. قهرمانان او افراد فقیر شهرها و شهرهای کوچک نیستند، بلکه افرادی هستند که در پایتخت زندگی می کنند. یعنی طبقه متوسط رو به بالا که دغدغه شان نان شب نیست.
تصویر ایران مدرن | در مورد موضوع فوق می توان گفت که فیلم های اصغر فرهادی مدیران جشنواره و مخاطبان خارجی را متقاعد کرد که ایران واقعاً پیشرفت کرده و به اندازه کافی بزرگراه و خیابان های عریض و آسمان خراش دارد. طبیعتاً نمی توان به طور کامل به این تغییر نگرش در فیلم های اصغر فرهادی کمک کرد. چه فیلم های شیک دیگری قبل از حضور در جشنواره جهانی وجود داشت؟ تفاوت در تاثیر این تغییر نگرش است، فیلم های فرهادی موفق بوده اند و طبیعی است که تاثیرشان چند برابر شود. پس از پایان جشنواره، فیلم‌های او در سراسر جهان توسط پخش‌کننده‌ای سرشناس به نمایش در می‌آید و مخاطبانش از سایر فیلم‌های ایرانی بیشتر است. به مصاحبه هایی که پس از انتشار «جدایی نادر از سیمین» در رسانه ها منتشر شد و در آن مخاطبان گفتند باور نمی کردند ایران چنین تصویری داشته باشد، اشاره کنیم.
چالش روابط انسانی | یکی دیگر از ویژگی های سینمای اصغر فرهادی به چالش کشیدن افراد و روابط آنهاست. قرار دادن افراد در موقعیت های متضاد برای تعیین شخصیت آنها پیش از این در فیلم های عباس کیارستمی نقش اساسی داشته است. بعد از او فیلمسازان دیگری هم سعی کردند همین روش را در پیش بگیرند، اما فرهادی نوع دیگری از رابطه را به چالش می کشد. این بار تنها فردیت افراد ملاک نیست و ارتباط آنها با جامعه و مردم آن نیز اهمیت پیدا می کند. داستان های فیلم های اصغر فرهادی در جامعه مدرن روایت می شود و طبیعی است که روابط آدم ها مطابق با آن جامعه باشد. به همین دلیل است که آنچه او می گوید ملموس تر و قابل شناسایی تر است. از منظر تمثیلی، بسیاری قهرمانان فرهادی را جزئی از کل می دانند و معتقدند که روابط آنها می تواند به همه افراد تعمیم یابد.
یک نگرانی جهانی | مخاطب سخنان اصغر فرهادی تنها مردم ایران نیستند و او در اقصی نقاط جهان شنونده دارد. طبیعی هم هست، چون مضامین انسانی را سرلوحه قرار می دهد و از آنچه لازم و ضروری است صحبت نمی کند. اینکه پوشش چه پیامدهایی دارد و مردم چگونه می توانند واقعیت ها را تحریف کنند یا در شرایط سخت چگونه قضاوت کنند، مختص جامعه ایران نیست. قرار دادن قهرمانان در چنین موقعیتی برعکس فیلم هایی است که قبلاً بر فردیت افراد تمرکز داشتند. شاید در فیلم‌های عباس کیارستمی فقط ستایش‌کننده یا ناظر رفتار یک شخصیت باشیم، اما آیا در آثار فرهادی، اگر در فلان مکان بودیم چه می‌کردیم؟ باز هم می توان به نظر افکار عمومی و منتقدان خارجی اشاره کرد که در تحلیل رفتار شخصیت های فیلم فرهادی، نمی گویند این خصلت ها مختص ایرانیان است، بلکه از «مردم» صحبت می کنند.
استفاده از ستاره ها | سال ها رسم بر این بود که در فیلم های جشنواره ای بازیگر حرفه ای نبود و به اصطلاح «نابازیگر» باید نقش اول را بازی کند. عباس کیارستمی قصد داشت از بازیگران آماتور استفاده کند و فکر می کرد بهتر می تواند خواسته این فیلمساز را برآورده کند. تاکید او بر بی گناهی غیربازیکنان کارساز بود، اما دیگران اشتباه کردند و اشتباه کردند. البته خود کیارستمی بعد از ساخت «شیرین» اعتراف کرد که اشتباه کرده و بازیگران حرفه ای بهتری می توانستند به کمک او بیایند. به هر حال استفاده از بازیگر به یکی از ویژگی های فیلم های جشنواره تبدیل شده بود. اصغر فرهادی تاکید کرد که بازیگرانش حرفه ای هستند و آزمون را پس داده اند. او برای انتخاب بازیگر پروسه ای طولانی را طی کرد و حتی برای «درباره الی…» به حرفه ای ها روی آورد. همچنین معلوم شد؛ بازیگران زن و مرد «جدایی نادر از سیمین» خرس نقره ای جشنواره فیلم برلین را دریافت کردند و شهاب حسینی برای بازی خود نخل طلای کن را از آن خود کرد.
تاثیر بر فیلمسازان ملی | اصغر فرهادی پس از سال ها به نقش آفرینی عباس کیارستمی به عنوان الگوی سینماگران پایان داد و الگوی بسیاری از مردم شد. از جایی به بعد فیلم هایی در سینمای ایران ساخته شد که می شد آنها را ادامه راه فرهادی در سینما دانست. «عادت نمی کنیم» ساخته ابراهیم ابراهیمیان، «ملبورن» نیما جاویدی، «زندگی جای دیگری است» منوچهر هادی یا «هزار تو» و… آنها تحت تأثیر سبک فرهادی بودند. یعنی قهرمانان فیلم ها از طبقه متوسط رو به بالا هستند و حداقل امکانات را دارند. بی قراری او از زندگی مدرن نشات می گیرد، چالش او انسانی است و… از این گذشته همه این فیلم ها بازیگران حرفه ای داشته و راوی هستند. در جزییات بیشتر، برخی از این فیلم‌ها بر مضمون قضاوت و قرار گرفتن در موقعیت‌های بحرانی تمرکز داشتند و به سبک فرهادی در آوردن اطلاعات به فیلم پیش می‌رفتند.
